Solat Jamak-Menjamak dalam bepergian(musafir)
Sumber
Rujukan:
Fiqh Sunnah oleh Muhammad al-Sayyid Sabiq
Seseorang dibolehkan menjamak solat Zohor dengan
Asar, sama ada jamak takdim mahupun jamak ta’khir. Begitu pula dibolehkan
menjamak solat Maghrib dengan Isyak iaitu dalam bepergian(musafir).
Menjamak dua solat ketika musafir, pada salah
satu waktu daripada kedua solat tersebut, menurut sebilangan ulama adalah
dibolehkan, sama ada dilakukan ketika sedang singgah atau masih dalam
perjalanan. Dari Mu’az, bahawa:
أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ فِي غَزْوَةِ تَبُوكَ إِذَا زَاغَتْ الشَّمْسُ
قَبْلَ أَنْ يَرْتَحِلَ جَمَعَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ وَإِنْ يَرْتَحِلْ
قَبْلَ أَنْ تَزِيغَ الشَّمْسُ أَخَّرَ الظُّهْرَ حَتَّى يَنْزِلَ لِلْعَصْرِ
وَفِي الْمَغْرِبِ مِثْلُ ذَلِكَ إِنْ غَابَتْ الشَّمْسُ قَبْلَ أَنْ يَرْتَحِلَ
جَمَعَ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ وَإِنْ يَرْتَحِلْ قَبْلَ أَنْ تَغِيبَ
الشَّمْسُ أَخَّرَ الْمَغْرِبَ حَتَّى يَنْزِلَ لِلْعِشَاءِ ثُمَّ جَمَعَ
بَيْنَهُمَا
Ertinya:“Ketika Nabi shallallahu ‘alaihi wasallam pada perang
Tabuk, ketika matahari telah tergelincir sebelum beliau berangkat, maka beliau
menjamak antara shalat zuhur dan ashar (jamak taqdim). Dan jika beliau
berangkat sebelum matahari tergelincir, maka beliau mengundurkan shalat zuhur
sehingga beliau singgah untuk shalat Ashar (lalu mengerjakan keduanya dengan
jamak ta`khir). Demikian pula ketika shalat maghrib, apabila matahari terbenam
sebelum beliau berangkat, maka beliau menjamak antara maghrib dan isya (dengan
jamak taqdim), dan jika beliau berangkat sebelum matahari terbenam maka beliau
mengakhirkan shalat maghrib hingga beliau singgah pada untuk shalat isya,
kemudian beliau menjamak keduanya (dengan jamak ta`khir).” HR. Abu Daud,
At-Tirmizi,Hadis ini hasan.
Dari Abdullah bin Umar radhiallahu anhu dia
berkata:
رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَعْجَلَهُ السَّيْرُ فِي السَّفَرِ يُؤَخِّرُ
صَلَاةَ الْمَغْرِبِ حَتَّى يَجْمَعَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ الْعِشَاءِ
قَالَ سَالِمٌ وَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا يَفْعَلُهُ إِذَا أَعْجَلَهُ السَّيْرُ وَيُقِيمُ الْمَغْرِبَ فَيُصَلِّيهَا ثَلَاثًا ثُمَّ يُسَلِّمُ ثُمَّ قَلَّمَا يَلْبَثُ حَتَّى يُقِيمَ الْعِشَاءَ فَيُصَلِّيهَا رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ يُسَلِّمُ وَلَا يُسَبِّحُ بَيْنَهُمَا بِرَكْعَةٍ وَلَا بَعْدَ الْعِشَاءِ بِسَجْدَةٍ حَتَّى يَقُومَ مِنْ جَوْفِ اللَّيْلِ
قَالَ سَالِمٌ وَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا يَفْعَلُهُ إِذَا أَعْجَلَهُ السَّيْرُ وَيُقِيمُ الْمَغْرِبَ فَيُصَلِّيهَا ثَلَاثًا ثُمَّ يُسَلِّمُ ثُمَّ قَلَّمَا يَلْبَثُ حَتَّى يُقِيمَ الْعِشَاءَ فَيُصَلِّيهَا رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ يُسَلِّمُ وَلَا يُسَبِّحُ بَيْنَهُمَا بِرَكْعَةٍ وَلَا بَعْدَ الْعِشَاءِ بِسَجْدَةٍ حَتَّى يَقُومَ مِنْ جَوْفِ اللَّيْلِ
Ertinya:“Aku melihat Rasulullah shallallahu
‘alaihi wasallam jika beliau tergesa-gesa dalam perjalanan, beliau menangguhkan
shalat maghrib dan menggabungkannya bersama shalat isya”.
Salim (anak Ibnu Umar) berkata, “Dan Abdullah bin Umar radhiallahu anhu juga mengerjakannya seperti itu bila beliau tergesa-gesa dalam perjalanan. Beliau mengumandangkan iqamah untuk shalat maghrib lalu mengerjakannya sebanyak tiga raka’at kemudian salam. Kemudian beliau diam sejenak lalu segera mengumandangkan iqamah untuk shalat isya, kemudian beliau mengerjakannya sebanyak dua rakaat kemudian salam. Beliau tidak menyelingi di antara keduanya (kedua shalat yang dijamak) dengan shalat sunnah satu rakaatpun, dan beliau juga tidak shalat sunnah satu rakaatpun setelah isya hingga beliau bangun di pertengahan malam (untuk shalat malam).” HR. Al-Bukhari
Salim (anak Ibnu Umar) berkata, “Dan Abdullah bin Umar radhiallahu anhu juga mengerjakannya seperti itu bila beliau tergesa-gesa dalam perjalanan. Beliau mengumandangkan iqamah untuk shalat maghrib lalu mengerjakannya sebanyak tiga raka’at kemudian salam. Kemudian beliau diam sejenak lalu segera mengumandangkan iqamah untuk shalat isya, kemudian beliau mengerjakannya sebanyak dua rakaat kemudian salam. Beliau tidak menyelingi di antara keduanya (kedua shalat yang dijamak) dengan shalat sunnah satu rakaatpun, dan beliau juga tidak shalat sunnah satu rakaatpun setelah isya hingga beliau bangun di pertengahan malam (untuk shalat malam).” HR. Al-Bukhari
Dalam kitab al-Muwattha’, Malik meriwayatkan dari
Mua’az, bahawa:
أن النبي صلى الله عليه وسلم أَخَّرَالصَّلاَةَ فِي غَزْوَةِ تَبُوكَ يَوْمً، ثُمَّ خَرَجَ فَصَلَّى
الظُّهْرَوَ الْعَصْرَجَمِيْعًا، ثُمَّ دَخَلَ،ثُمَّ خَرَجَ، فَصَلَّى اْلمَغْرِبَ
وَ الْعِشَاءَ جَمِيْعًا
Ertinya:Pada suatu hari ketika perang Tabuk,
Nabi SAW.mengakhirkan solat dan pergi keluar, lalu menjamak solat Zohor dengan
Asar. Setelah itu, beliau masuk lagi, kemudian pergi lagi dan menjamak solat Maghrib dengan Isyak.
Muwattha’ Malik
Asy-Syafi berkata: "Perkataan pergi dan
masuk menunjukkan bahawa Nabi SAW. sedang singgah di suatu perjalanan. “Setelah
menyebut hadis ini, Ibnu Qudamah dalam kitab
al-Mughni berkata : “ Menurut Ibnu Abdul Barr, hadis ini adalah sahih dan sanadnya
kuat. Menurut ahli sejarah, Perang tabuk terjadi pada tahun kesembilan Hijriyah.
Dalam hadis ini terdapat suatu keterangan yang tegas dan alasan yang kuat untuk
menolak pendapat bahawa menjamak dua solat tidak dibolehkan kecuali apabila
betul-betul sedang dalam perjalanan. Bukankah Nabi SAW. menjamak di waktu
beliau sedang berhenti, bukan sedang berjalan, bahkan menetap pula dalam
perkemahan? Beliau keluar dari tempatnya itu untuk mengerjakan solat secara
jamak, kemudian kembali masuk ke perkemahannya. Hadis ini diriwayatkan oleh
Muslim dalam sahihnya. Di situ dijelaskan, beliau Nabi SAW. menjamak solat
Zohor dengan Asar dan solat Maghrib dengan Isyak. Hadis ini mestilah dijadikan
landasan. Sebab, ia hadis sahih dan dengan tegas menetapkan suatu hukum tanpa
ada yang menyangkalnya. Lagipun menjamak merupakan suatu keringanan ketika
dalam bermusafir. Oleh yang demikian, ia tidak dikhususkan ketika sedang dalam
berjalan seperti mengqasar dan menyapu khuf atau kasut, meskipun menjamak ta’khir
lebih diutamakan.
Niat tidak menjadi syarat dalam menjamak atau
mengqasar solat. Ibnu Taimiyah menegaskan, bahawa ini merupakan pendapat jumhur
ulama. Katanya lagi: “Nabi SAW. tatkala mengerjakan solat jamak dan qasar,
tidak menyuruh sahabat-sahabatnya supaya berrniat jamak atau qasar.Pastinya,
beliau berangkat dari Madinah menuju Mekah dengan mengqasar solat yang
berjumlah empat rakaat menjadi dua rakaat tanpa jamak.Kemudian beliau
mengerjakan solat Zohor di Arafah tanpa memberitahukan yang beliau akan
mengerjakan solat Asar selepas Zohor itu. Ketika itu, beliau terus mengerjakan
Zohor dengan solat Asar bersama sahabat. Dengan demikian, mereka tidak berniat
untuk menjamak, padahal mereka melakukan jamak takdim. Demikian pula ketika
berangkat dari Madinah, beliau mengejakan solat Asar dengan para sahabat di Zul
Hulaifah sebanyak dua rakaat dan tidak menyuruh mereka berniat qasar”.
Berkaitan hukum mengerjakan secara berturut-turut
kedua-dua solat yang dijamak, Ibnu Taimiyah berkata: “Mengikut pendapat yang kuat,ia
sama sekali tidak menjadi syarat, sama ada solat tersebut dikerjakan pada waktu
solat yang pertama mahupun yang kedua. Sebab, tidak ada ketentuan mengenai
masaalah ini dalam syarak. Lagipun, memperhatikan sekali gus melaksanakan agar
solat yang dijamak dikerjakan secar berturut-turut tentunya menjadi penghalang
bagi tercapainya keringanan yang diinginkan oleh agama.
Asy-Syafi’i berkata: “Jika seseorang mengerjakan
solat Maghrib di rumahnya dengan niat menjamak, kemudian pergi ke Masjid untuk
mengerjakan solat Isyak, maka perbuatan seumpama ini juga dibolehkan.”Difaham
bahawa Imam Ahmad bersetuju dengan pendapat seperti ini.
No comments:
Post a Comment