Tuesday 16 August 2016

Sudut Feqah: Solat Jamak-Menjamak dalam bepergian(musafir)


Solat Jamak-Menjamak dalam bepergian(musafir)
Sumber Rujukan:
Fiqh Sunnah oleh Muhammad al-Sayyid Sabiq

Seseorang dibolehkan menjamak solat Zohor dengan Asar, sama ada jamak takdim mahupun jamak ta’khir. Begitu pula dibolehkan menjamak solat Maghrib dengan Isyak iaitu dalam bepergian(musafir).

Menjamak dua solat ketika musafir, pada salah satu waktu daripada kedua solat tersebut, menurut sebilangan ulama adalah dibolehkan, sama ada dilakukan ketika sedang singgah atau masih dalam perjalanan. Dari Mu’az, bahawa:

أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ فِي غَزْوَةِ تَبُوكَ إِذَا زَاغَتْ الشَّمْسُ قَبْلَ أَنْ يَرْتَحِلَ جَمَعَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ وَإِنْ يَرْتَحِلْ قَبْلَ أَنْ تَزِيغَ الشَّمْسُ أَخَّرَ الظُّهْرَ حَتَّى يَنْزِلَ لِلْعَصْرِ وَفِي الْمَغْرِبِ مِثْلُ ذَلِكَ إِنْ غَابَتْ الشَّمْسُ قَبْلَ أَنْ يَرْتَحِلَ جَمَعَ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَالْعِشَاءِ وَإِنْ يَرْتَحِلْ قَبْلَ أَنْ تَغِيبَ الشَّمْسُ أَخَّرَ الْمَغْرِبَ حَتَّى يَنْزِلَ لِلْعِشَاءِ ثُمَّ جَمَعَ بَيْنَهُمَا

Ertinya:“Ketika Nabi  shallallahu ‘alaihi wasallam pada perang Tabuk, ketika matahari telah tergelincir sebelum beliau berangkat, maka beliau menjamak antara shalat zuhur dan ashar (jamak taqdim). Dan jika beliau berangkat sebelum matahari tergelincir, maka beliau mengundurkan shalat zuhur sehingga beliau singgah untuk shalat Ashar (lalu mengerjakan keduanya dengan jamak ta`khir). Demikian pula ketika shalat maghrib, apabila matahari terbenam sebelum beliau berangkat, maka beliau menjamak antara maghrib dan isya (dengan jamak taqdim), dan jika beliau berangkat sebelum matahari terbenam maka beliau mengakhirkan shalat maghrib hingga beliau singgah pada untuk shalat isya, kemudian beliau menjamak keduanya (dengan jamak ta`khir).” HR. Abu Daud, At-Tirmizi,Hadis ini hasan.

Dari Abdullah bin Umar radhiallahu anhu dia berkata:

رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَعْجَلَهُ السَّيْرُ فِي السَّفَرِ يُؤَخِّرُ صَلَاةَ الْمَغْرِبِ حَتَّى يَجْمَعَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ الْعِشَاءِ
قَالَ سَالِمٌ وَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا يَفْعَلُهُ إِذَا أَعْجَلَهُ السَّيْرُ وَيُقِيمُ الْمَغْرِبَ فَيُصَلِّيهَا ثَلَاثًا ثُمَّ يُسَلِّمُ ثُمَّ قَلَّمَا يَلْبَثُ حَتَّى يُقِيمَ الْعِشَاءَ فَيُصَلِّيهَا رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ يُسَلِّمُ وَلَا يُسَبِّحُ بَيْنَهُمَا بِرَكْعَةٍ وَلَا بَعْدَ الْعِشَاءِ بِسَجْدَةٍ حَتَّى يَقُومَ مِنْ جَوْفِ اللَّيْلِ

Ertinya:“Aku melihat Rasulullah shallallahu ‘alaihi wasallam jika beliau tergesa-gesa dalam perjalanan, beliau menangguhkan shalat maghrib dan menggabungkannya bersama shalat isya”.
Salim (anak Ibnu Umar) berkata, “Dan Abdullah bin Umar radhiallahu anhu juga mengerjakannya seperti itu bila beliau tergesa-gesa dalam perjalanan. Beliau mengumandangkan iqamah untuk shalat maghrib lalu mengerjakannya sebanyak tiga raka’at kemudian salam. Kemudian beliau diam sejenak lalu segera mengumandangkan iqamah untuk shalat isya, kemudian beliau mengerjakannya sebanyak dua rakaat kemudian salam. Beliau tidak menyelingi di antara keduanya (kedua shalat yang dijamak) dengan shalat sunnah satu rakaatpun, dan beliau juga tidak shalat sunnah satu rakaatpun setelah isya hingga beliau bangun di pertengahan malam (untuk shalat malam).”
HR. Al-Bukhari

Dalam kitab al-Muwattha’, Malik meriwayatkan dari Mua’az, bahawa:

أن النبي صلى الله عليه وسلم أَخَّرَالصَّلاَةَ  فِي غَزْوَةِ تَبُوكَ يَوْمً، ثُمَّ خَرَجَ فَصَلَّى الظُّهْرَوَ الْعَصْرَجَمِيْعًا، ثُمَّ دَخَلَ،ثُمَّ خَرَجَ، فَصَلَّى اْلمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ جَمِيْعًا

Ertinya:Pada suatu hari ketika perang Tabuk, Nabi SAW.mengakhirkan solat dan pergi keluar, lalu menjamak solat Zohor dengan Asar. Setelah itu, beliau masuk lagi, kemudian pergi  lagi dan menjamak solat Maghrib dengan Isyak. Muwattha’  Malik

Asy-Syafi berkata: "Perkataan pergi dan masuk menunjukkan bahawa Nabi SAW. sedang singgah di suatu perjalanan. “Setelah menyebut hadis ini, Ibnu Qudamah  dalam kitab al-Mughni berkata : “ Menurut Ibnu Abdul Barr, hadis ini adalah sahih dan sanadnya kuat. Menurut ahli sejarah, Perang tabuk terjadi pada tahun kesembilan Hijriyah. Dalam hadis ini terdapat suatu keterangan yang tegas dan alasan yang kuat untuk menolak pendapat bahawa menjamak dua solat tidak dibolehkan kecuali apabila betul-betul sedang dalam perjalanan. Bukankah Nabi SAW. menjamak di waktu beliau sedang berhenti, bukan sedang berjalan, bahkan menetap pula dalam perkemahan? Beliau keluar dari tempatnya itu untuk mengerjakan solat secara jamak, kemudian kembali masuk ke perkemahannya. Hadis ini diriwayatkan oleh Muslim dalam sahihnya. Di situ dijelaskan, beliau Nabi SAW. menjamak solat Zohor dengan Asar dan solat Maghrib dengan Isyak. Hadis ini mestilah dijadikan landasan. Sebab, ia hadis sahih dan dengan tegas menetapkan suatu hukum tanpa ada yang menyangkalnya. Lagipun menjamak merupakan suatu keringanan ketika dalam bermusafir. Oleh yang demikian, ia tidak dikhususkan ketika sedang dalam berjalan seperti mengqasar dan menyapu khuf atau kasut, meskipun menjamak ta’khir lebih diutamakan.

Niat tidak menjadi syarat dalam menjamak atau mengqasar solat. Ibnu Taimiyah menegaskan, bahawa ini merupakan pendapat jumhur ulama. Katanya lagi: “Nabi SAW. tatkala mengerjakan solat jamak dan qasar, tidak menyuruh sahabat-sahabatnya supaya berrniat jamak atau qasar.Pastinya, beliau berangkat dari Madinah menuju Mekah dengan mengqasar solat yang berjumlah empat rakaat menjadi dua rakaat tanpa jamak.Kemudian beliau mengerjakan solat Zohor di Arafah tanpa memberitahukan yang beliau akan mengerjakan solat Asar selepas Zohor itu. Ketika itu, beliau terus mengerjakan Zohor dengan solat Asar bersama sahabat. Dengan demikian, mereka tidak berniat untuk menjamak, padahal mereka melakukan jamak takdim. Demikian pula ketika berangkat dari Madinah, beliau mengejakan solat Asar dengan para sahabat di Zul Hulaifah sebanyak dua rakaat dan tidak menyuruh mereka berniat qasar”.

Berkaitan hukum mengerjakan secara berturut-turut kedua-dua solat yang dijamak, Ibnu Taimiyah berkata: “Mengikut pendapat yang kuat,ia sama sekali tidak menjadi syarat, sama ada solat tersebut dikerjakan pada waktu solat yang pertama mahupun yang kedua. Sebab, tidak ada ketentuan mengenai masaalah ini dalam syarak. Lagipun, memperhatikan sekali gus melaksanakan agar solat yang dijamak dikerjakan secar berturut-turut tentunya menjadi penghalang bagi tercapainya keringanan yang diinginkan oleh agama.

Asy-Syafi’i berkata: “Jika seseorang mengerjakan solat Maghrib di rumahnya dengan niat menjamak, kemudian pergi ke Masjid untuk mengerjakan solat Isyak, maka perbuatan seumpama ini juga dibolehkan.”Difaham bahawa Imam Ahmad bersetuju dengan pendapat seperti ini.

 

No comments:

Post a Comment